ਕੂਲੀ ਦੀ ਆਤਮਕਥਾ
Coolie di Atmakatha
ਕੂਲੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਰ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਚਿਹਰਾ ਹੈ। ਉਹ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਹੇਠਲੇ ਵਰਗ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਹ ਪੇਸ਼ਾ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਹਰ ਕੁਲੀ ਦਾ ਇੱਕ ਰਜਿਸਟਰਡ ਨੰਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਰੇਲਵੇ ਵਿਭਾਗ ਕੋਲ ਰਜਿਸਟਰਡ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਕੂਲੀ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਵੇਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਦੇਰ ਰਾਤ ਤੱਕ ਉਹ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਲੱਗਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।ਉਹ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦਾ ਭਾਰੀ ਸਮਾਨ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਚੁੱਕ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਦੋ ਵਕਤ ਦੀ ਰੋਟੀ ਕਮਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਕੂਲੀ ਦੇ ਮੋਢਿਆਂ ਤੇ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਰੱਸੀ ਲਟਕਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਭਾਰੀ ਸਾਮਾਨ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਸਹਾਰੇ ਵਜੋਂ ਵਰਤਦਾ ਹੈ। ਟਾਂਗਾ ਸਟੈਂਡਾਂ, ਬੱਸ ਸਟੈਂਡਾਂ ਅਤੇ ਰੇਲਵੇ ਸਟੈਂਡਾਂ ‘ਤੇ ਕੂਲੀ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਦੇਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕੂਲੀ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਨੂੰ ਰੇਲਵੇ ਕੂਲੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰੇਲਵੇ ਕੂਲੀਜ਼ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਾਮਾਨ ਚੁੱਕਦੀਆਂ ਹਨ ਸਗੋਂ ਗਾਈਡ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਉਹ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸੀਟਾਂ ਦਿਵਾਉਣ ਵਿਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਨੀਲੇ ਅਤੇ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦਾ ਪਹਿਰਾਵਾ ਪਹਿਨਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਬਾਂਹ ‘ਤੇ ਪਿੱਤਲ ਦਾ ਬੈਜ ਵੀ ਪਹਿਨਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ‘ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਨੰਬਰ ਲਿਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਕੁਝ ਕੁਲੀ ਚਲਾਕ ਅਤੇ ਬੇਈਮਾਨ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਪੇਂਡੂ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਿਹਾੜੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੋਈ ਰਿਆਇਤ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ। ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਲੋਕ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਝਗੜਾ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਕੂਲੀ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਨ ਦੇ ਮੌਕੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਬੀੜੀ ਅਤੇ ਚਿਲਮ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਸਦੇ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਵਿਹਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਲੋਕ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਾਕ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੁਲੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਗ ਹਨ, ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਨਿਮਰਤਾ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਨਵੇਂ ਰੇਲ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕੂਲੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਪੁਰਾਣੇ ਕੂਲੀ ਦੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਅਤੇ ਕੁਝ ਖਾਸ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਲੀਆਂ ਦੀ ਉਜਰਤ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਵੀ ਤਜਵੀਜ਼ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਕਦਮ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਕੁਝ ਹੋਰ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਕੁਲੀਸ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਇੱਜ਼ਤ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰ ਸਕਣ।
